[Mụn trứng cá] Nguyên nhân, phân loại và cách trị hiệu quả nhất
Mụn trứng cá là tình trạng bệnh lý về da phổ biến nhất trên toàn cầu. Bệnh thường gặp ở độ tuổi dậy thì, xuất hiện cùng lúc khi có sự thay đổi hormone trong cơ thể và có thể kéo dài đến độ tuổi trưởng thành. Nếu không biết cách chăm sóc và điều trị đúng cách, các nốt mụn có thể sưng đỏ, viêm nhiễm gây nóng rát, đau nhức thậm chí để lại sẹo thâm, sẹo rỗ.
Mụn trứng cá là gì?
Mụn trứng cá (tiếng anh là Acnes Vulgaris) được biết đến là tình trạng viêm da mãn tính với sự xuất hiện của các đốm đỏ, mụn nhọt ở bất cứ đâu trên cơ thể, đặc biệt là ở mặt, lưng, vai, cổ, ngực và vùng cánh tay. Cơ chế hình thành mụn trứng cá được xác định là do da tăng tiết bã nhờn, hiện tượng sừng hóa của nang lông và sự phát triển quá mức của trực khuẩn kỵ khí Propionibacterium acnes (P.acnes).
Mụn trứng cá có thể xảy ra ở mọi độ tuổi và có thể tái đi tái lại nhiều lần, đặc biệt là độ tuổi dậy thì. Theo bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần – Giám đốc Da liễu Trung tâm Da liễu Đông y Việt Nam, mụn trứng cá thường xuất hiện nhiều ở lứa tuổi dậy thì, phụ nữ mang thai, sau sinh hay những người thức khuya nhiều. Loại mụn này ảnh hưởng đến 75% người trong độ tuổi từ 11 đến 30 tuổi. Điều này được lý giải do ở độ tuổi này, tuyến bã nhờn hoạt động mạnh cùng sự tích tụ của vi khuẩn gây viêm nhiễm gây bít tắc lỗ chân lông.
Tuy không nguy hiểm nhưng tình trạng mụn trứng cá gây khó chịu, tự ti cho người bị vì để lại những vết thâm sẹo trên da.
Phân loại mụn trứng cá phổ biến và cách nhận biết
Mụn trứng cá có thể phân loại tùy theo kích thước, màu sắc và mức độ của từng loại. Dựa vào những triệu chứng lâm sàng, mụn trứng cá được chia theo nhiều dạng như:
- Mụn mủ: Đây là loại mụn trứng cá có mức độ tổn thương nặng với các nốt đỏ kích thước lớn và có phần mủ trắng xuất hiện ở phần đỉnh của mụn. Loại mụn này thường để lại các vết thâm sẹo, sẹo rỗ nếu không được điều trị và chăm sóc hợp lý.
- Mụn đầu đen: Đây là loại mụn không viêm thường nằm ẩn sâu trong nang lông. Loại mụn này thường chỉ lộ phần đầu nhân nhỏ màu đen.
Mụn đầu đen là một thể nhẹ của mụn trứng cá - Mụn đầu trắng: Mụn đầu trắng thường có kích thước nhỏ, nằm ẩn sâu dưới da và chỉ xuất hiện ở dưới dạng sẩn có màu hồng nhạt.
- Mụn sần: Sần là dạng mụn trứng cá nhỏ, rắn chắc và có màu hồng nhạt. Dạng mụn này có nổi li ti trên bề mặt da khiến da sần sùi, kém mịn màng.
- Mụn trứng cá bọc: Loại mụn này thường có kích thước lớn, biểu hiện đi kèm với các sẩn viên, nang và mủ tích tụ dưới da. Mụn trứng cá bọc thường xuất hiện ở vùng cằm và mũi.
- Mụn hạch: Nhìn rõ trên bề mặt da, thường có kích thước lớn, cứng, đau và gây khó chịu.
Ngoài ra, mụn trứng cá còn bao gồm các loại ít phổ biến hơn như mụn trứng cá ác tính, mụn trứng cá dạng nang…
Có thể nhận biết tình trạng mụn trứng cá thông qua 1 số dấu hiệu sau:
- Da nhiễm dầu, mụn xuất hiện bằng các nốt nhỏ màu đỏ, hồng khiến da sần sùi.
- Da nổi nhiều nốt mụn đầu đen, mụn đầu trắng
- Các nốt đỏ nổi nhiều trên da với nhiều kích cỡ khác nhau, có thể xuất hiện mủ ở đầu mụn.
- Thường xuyên có cảm giác ngứa rát, khó chịu trên da
- Da mặt xuất hiện nhiều nốt nang, bọc lớn sưng đỏ.
Nguyên nhân gây mụn trứng cá phổ biến
Mụn trứng cá hình thành do rất nhiều nguyên nhân. Cùng điểm danh một số nguyên nhân chính gây ra tình trạng này.
1. Sừng hóa cổ nang lông
Các tế bào cổ nang lông và tuyến bã nhờn thường được đào thải ra bên ngoài sau một chu kỳ. Ở những người bị mụn trứng cá, lớp tế bào chết bị sừng hóa bất thường khiến các ông dẫn của tuyến bã nhờn bị bịt kín, làm rối loạn, gián đoạn quá trình tiết bã nhờn. Việc da sản xuất nhiều bã nhờn kết hợp với việc tích tụ các lớp tế bào chết sẽ bít tắc lỗ chân lông dẫn đến sự hình thành mụn đầu trắng, mụn đầu đen….
2. Vi khuẩn P.acnes tăng sinh quá mức
Vi khuẩn P.acnes tồn tại trên bề mặt da với số lượng hạn chế. Tuy nhiên khi gặp điều kiện thuận lợi như vệ sinh kém, da tiết nhiều dầu…. vi khuẩn có thể phát triển mạnh và gây viêm ở nang lông. So với các nguyên nhân khác, mụn trứng cá do vi khuẩn P.acnes thường có mức độ nặng và dễ để lại thâm sẹo.
3. Thay đổi hormone
Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng mụn trứng cá tuổi dậy thì, phụ nữ mang thai và người bước vào thời kỳ mãn kinh. Ở độ tuổi này, cơ thể bắt đầu có những thay đổi nhất định gây ra tình trạng rối loạn nội tiết tố kích thích sản sinh dầu nhờn và gây mụn. Lượng hormone sinh dục hay còn gọi là androgen tăng cao ở độ tuổi dậy thì sẽ kích thích chất nhờn tiết ra nhiều gây ra tình trạng bít tắc lỗ chân lông và gây mụn.
4. Di truyền
Có nhiều người cảm thấy bất ngờ khi mụn trứng cá cũng là một trong những tình trạng da liễu có thể di truyền. Nhiều nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng khi người thân bị mụn trứng cá thì tỷ lệ bị mụn của con, cháu họ sẽ cao hơn những người bình thường.
5. Chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng không lành mạnh
Thiếu ngủ, mất ngủ là những nguyên nhân khiến bạn thường xuyên bị nổi mụn trứng cá. Giac ngủ có vai trò quan trong việc cải thiện sức khỏe, giúp gan thận thực hiện chức năng đào thải và da có cơ hội bài tiết. Cùng với đó, việc thu nạp các nhóm thức ăn nhiều dầu mỡ, chất béo, đồ cay, ngọt khiến cơ thể có nguy cơ nổi mụn trứng cá trên da. Ngoài ra, việc dùng tay sờ lên vùng da mụn, không vệ sinh sạch sẽ không gian sinh hoạt cũng khiến da bạn tiếp xúc trực tiếp với vi khuẩn gây hại và sinh mụn.
Ngoài ra, các nguyên nhân tác dụng phụ của thuốc, lạm dụng mỹ phẩm, căng thẳng, stress cũng là yếu tố khiến mụn hình thành và phát triển nặng hơn. Trong điều kiện thuận lợi, mụn sẽ sản sinh và phát triển khiến người bị rơi vào cảm giác khó chịu, bực bội và mất tự tin khi giao tiếp.
Mụn trứng cá có nguy hiểm không? Có nên nặn không?
Đây chắc hẳn là câu hỏi của 9/10 người khi cơn mưa mụn ập đến. Tình trạng mụn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý của người bệnh vì họ thường lo lắng liệu tình trạng mụn có nguy hiểm không. Trả lời về vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Thị Nhuần cho biết, nếu bạn bị mụn trứng cá nhưng lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp, biết cách chăm sóc da thì mụn sẽ nhanh chóng bị đẩy lùi và không gây hại cho sức khỏe.
Tuy nhiên nếu bạn để mụn phát triển nghiêm trọng, việc điều trị cũng gặp nhiều khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Không những vậy, dù có loại bỏ mụn thì hậu quả đi kèm như thâm, sẹo sẽ khó tránh khỏi. Với những trường hợp mụn viêm quá nặng, vi khuẩn lây lan mạnh gây nhiễm trùng trên diện rộng có thể tấn công vào máu dẫn đến nhiễm trùng máu vô cùng nguy hiểm.
Vậy có nên nặn mụn không? Thực tế nặn mụn là THÓI QUEN CÓ HẠI mà bạn nên thay đổi. Bởi lẽ, tay tập trung nhiều loại vi khuẩn khác nhau, nếu vệ sinh tay và dụng cụ nặn mụn không đảm bảo sẽ khiến vi khuẩn tấn công sang da dẫn đến tình trạng mụn nghiêm trọng hơn. Bên cạnh đó, việc nặn mụn không đúng cách sẽ khiến da bị tổn thương và khó lành hơn.
Do đó, thay vì tự ý nặn mụn, bạn có thể đi spa để được thực hiện với dụng cụ chuyên dụng và đảm bảo vệ sinh. Với trường hợp nặng hơn, bạn nên thăm khám tại địa chỉ da liễu uy tín.
Các phương pháp điều trị mụn trứng cá an toàn, hiệu quả
Mặc dù mụn trứng cá chỉ gây triệu chứng ngoài da và không ảnh hưởng đến sức khỏe nhưng nếu không chủ động điều trị sẽ để lại nhiều biến chứng nặng nề như da sưng đỏ, ứ mủ và để lại thâm sẹo. Phương pháp điều trị mụn trứng cá tùy thuộc vào loại mụn và tình trạng mụn nặng hay nhẹ. Dưới đây là một số giải pháp trị mụn trứng cá phổ biến mà bạn có thể tham khảo.
Trị mụn bằng phác đồ Tây y
Đây là phương pháp phổ biến được nhiều người áp dụng nhờ hiệu quả nhanh chóng và tiện dụng mà nó mang lại. Theo đó, bạn cần tiến hành thăm khám tại địa chỉ tin cậy để bác sĩ chuyên khoa xác định mức độ mụn. Dựa vào kết quả cuối cùng, bác sĩ sẽ chỉ định một số loại thuốc như sau:
- Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh dạng uống để tiêu diệt các vi khuẩn có hại. Bác sĩ có thể yêu cầu bạn kết hợp cả kháng sinh dạng bôi và dạng uống để nâng cao hiệu quả điều trị.
- Thuốc bôi chứa acid salicylic: Acid salicylic là dẫn xuất của beta-hydroxy axit. Hoạt chất này có khả năng loại bỏ tế bào sừng tích tụ ở nang lông, loại bỏ bã nhờn dư thừa đồng thời sát trùng, giảm viêm nhẹ.
- Thuốc bôi chứa Benzoyl Peroxide: Benzoyl Peroxide (2.5-5%) được áp dụng với các loại mụn mủ hoặc mụn nang có kích thước lớn. Hoạt chất này hoạt động bằng cách đưa oxy vào nang mụn khiến vi khuẩn bị kìm hãm và tiêu diệt. Không những vậy, Benzoyl Peroxide còn có công dụng giúp bạt sừng và bong vảy da.
- Thuốc Acnotin: Đây là loại thuốc chứa isotretinoin có tác dụng kìm hãm sự tăng sinh của tuyến bã nhờn trên da, ngăn ngừa tình trạng bít tắc lỗ chân lông. Thông thường loại thuốc này được chỉ định với các trường hợp bị các thể mụn nặng như mụn bọc, mụn sưng viêm, mụn mủ…
Phương pháp Tây y điều trị mụn được nhiều người áp dụng
- Thuốc bôi chứa retinoid: Thuốc được chỉ định sử dụng nhằm ngăn chặn tình trạng sừng hóa ở nang lông, giảm tình trạng bít tắc lỗ chân lông. Tuy nhiên cũng không nên lạm dụng hoạt chất này tránh tình trạng khô da, khô mắt, viêm kết mạc, viêm môi…
- Thuốc cân bằng nội tiết: Các loại thuốc này chứa lượng lớn thành phần kháng Androgen (chất kích thích mọc mụn) từ đó giúp điều hòa nội tiết tố, trị mụn trứng cá hiệu quả, hạn chế tình trạng mụn mới trên da.
- Thuốc tránh thai: Một trong những nguyên nhân gây mụn trứng cá nội tiết ở nữ là sự thiếu hụt estrogen trong cơ thể. Mà trong thuốc tránh thai lại chứa estrogen giúp cải thiện nội tiết tố nữ và cân bằng hormone cho cơ thể. Tuy nhiên, bác sĩ khuyên bạn không nên lạm dụng thuốc liên tục tránh ảnh hưởng đến sinh sản, gây đau đầu, buồn nôn hoặc tăng cân.
Phương pháp Tây y thường được ưa chuộng nhờ cơ chế tác động nhanh, tiện dụng và dễ mua. Tuy nhiên, bạn cần tuân thủ đúng theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý thay đổi liều lượng thuốc hoặc thêm bất kỳ loại thuốc nào khi không có sự đồng ý của bác sĩ vì nó có thể dẫn đến tác dụng phụ, có hại cho cơ thể.
Điều trị bằng công nghệ cao
Mụn trứng cá không chỉ gây ảnh hưởng đến tâm lý mà còn khiến người bị cảm thấy tự ti, ngại ngần khi giao tiếp. Chính bởi vậy, nhu cầu làm đẹp, cải thiện về thẩm mỹ cũng được tăng cao. Hiện nay, nhiều spa, cơ sở thẩm mỹ xuất hiện đi kèm với công nghệ tiên tiến. Bởi vậy, bạn có thể điều trị mụn trứng cá nhờ một số công nghệ hiện đại dưới đây:
- Trị mụn trứng cá bằng công nghệ nano skin: Đây là công nghệ kết hợp giữa chăm sóc da tại chỗ nhờ công nghệ cao như ánh sáng Led, công nghệ Oxy Jet, ánh sáng Nano và công nghệ tinh chất Ipeel. Phương pháp này nhanh chóng cấp nước, giúp da đàn hồi, loại bỏ mụn tận gốc.
- Công nghệ laser: Các bác sĩ sẽ sử dụng bước sóng laser có tần số phù hợp để chiếu trực tiếp lên vùng da mụn. Tia laser sẽ thẩm thấu vào da phá vỡ liên kết của sắc tố melanin, tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, giảm tình trạng sẹo rỗ, sẹo thâm sau mụn.
- Công nghệ Peel da: Đây là một trong những phương pháp trị mụn mới được ác bác sĩ áp dụng nhằm kích thích đẩy nhân mụn, loại bỏ tế bào da chết đồng thời cấp ẩm, dưỡng da mịn màng.
- Công nghệ ánh sáng Blue Light: Cơ chế của công nghệ này là dùng nguồn năng lượng xung độ cực ngắn chiếu trực tiếp lên da để tiêu diệt vi khuẩn nằm sâu dưới lớp biểu bì. Đồng thời công nghệ này kích thích tăng sinh collagen, nuôi dưỡng da khỏe mạnh, ngăn ngừa thâm sẹo.
Đây là phương pháp mang lại hiệu quả nhanh chóng. Tuy nhiên, khi áp dụng bạn nên xây dựng cho mình một chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt phù hợp, khoa học để tránh mụn tái phát.
Cách trị mụn trứng cá tại nhà từ thiên nhiên
Nguyên liệu dân gian thường được những người bị mụn áp dụng nhờ ưu điểm đơn giản, lành tính và tiết kiệm. Nếu lựa chọn giải pháp này, bạn có thể áp dụng một số cách dưới đây:
- Dùng mật ong kết hợp bột quế trị mụn: Đây là hai loại thảo dược có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn, kháng viêm rất tốt. Để điều trị mụn trứng cá, bạn dùng mật ong kết hợp với bột quế để tạo hỗn hợp sệt và bôi lên vùng da mụn. Thư giãn từ 5-10 phút sau đó rửa mặt lại bằng nước sạch. Áp dụng cách này 2-3 lần/tuần để nhanh chóng loại bỏ những nốt mụn đáng ghét.
- Dùng giấm táo trị mụn: Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng giấm táo có công dụng tiêu diệt vi khuẩn, kháng viêm đồng thời giảm lượng dầu nhờn. Chính bởi vậy, bạn có thể áp dụng giấm táo pha loãng bôi lên da giống như 1 loại mặt nạ, giữ nguyên trong 5-10 phút rồi rửa lại mặt với nước sạch. Thực hiện cách này 3-4 lần tuần để trị mụn hiệu quả.
- Dùng tỏi trị mụn trứng cá: Tỏi được biết đến với khả năng kháng viêm, chống sưng rất hiệu quả. Bạn có thể sử dụng tỏi để tiêu diệt đám mụn xấu xí trên da mặt. Bạn nghiền nát 5 tép tỏi, để khoảng 10 phút rồi trộn tỏi cùng 1 thìa giấm táo và 1 thìa nước lọc. Lọc lấy nước ép sau đó bôi lên các nốt mụn giữ nguyên khoảng 5-10 phút sau đó rửa sạch với nước.
- Dưa chuột: Dưa chuột thường được sử dụng để làm đẹp da vì khả năng cấp ẩm, tiêu viêm, làm sáng da. Bạn hãy kết hợp xay dưa leo nhuyễn cùng 3 thìa nước cốt chanh tươi để thu hỗn hợp sệt. Dùng nó để đắp lên các vùng da mụn trong khoảng 10-15 phút rồi rửa mặt lại với nước sạch. ÁP dụng 3-4 lần/tuần để loại bỏ mụn trứng cá trên da nhanh chóng.
Có rất nhiều nguyên liệu được tận dụng để tiêu diệt mụn. Tuy nhiên phương pháp này chỉ phát huy với tình trạng mụn trứng cá nhẹ. Với các trường hợp mụn trứng cá sưng đỏ, viêm nhiễm, có mủ, bạn nên gặp trực tiếp bác sĩ da liễu để tư vấn phương án xử lý kịp thời.
Bị mụn trứng cá nên ăn gì, kiêng gì?
Chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng trực tiếp đến mức độ mụn trên da của bạn. Nếu không cẩn thận trong việc tiêu thụ thức ăn, làn da mụn của bạn sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều. Nếu lựa chọn những thực phẩm cấm kỵ, nó có thể khiến mụn phát triển nặng hơn. Ngược lại nếu chọn thực phẩm phù hợp, thức ăn đó lại chính là “liều thuốc bổ” giúp quá trình điều trị mụn nhanh chóng hơn.
Vậy người bị mụn trứng cá nên ăn gì thì tốt? Điểm danh ngay danh sách dưới đây để thêm vào thực đơn của bạn.
- Trái cây, rau củ quả: cà chua, cà rốt, khoai tây, súp lơ, táo, cam, lê…
- Các loại cá chứa nhiều Omega-3 như cá ngừ, cá thu, cá hồi, cá tuyết…
- Các loại thực phẩm giàu kẽm: trứng, hải sản, ngũ cốc, hàu, nấm…
- Thực phẩm chứa probiotic: sữa chua, tảo vi, kim chi, dưa chua, súp mi-sô…
- Uống đủ 2 lít nước mỗi ngày
Thực phẩm tiêu thụ hàng ngày có ảnh hưởng trực tiếp đến làn da mụn
Bên cạnh đó, bạn cần tránh những thực phẩm được xem là “kẻ thù” của mụn. Để tình trạng mụn không phát triển nặng, bạn cần tránh xa những thực phẩm sau:
- Thực phẩm giàu đường như bánh, kẹo, đường…
- Sữa bò và các thực phẩm làm từ phô mai, bơ…
- Thực phẩm cay nóng như hạt tiêu, sa tế, mù tạt…
- Đồ ăn nhanh, đồ ăn vặt cũng là thực phẩm khiến tình trạng mụn trở nên nghiêm trọng hơn
- Các sản phẩm chứa chất kích thích như rượu bia, cà phê, thuốc lá…
Những lưu ý trong quá trình điều trị mụn trứng cá mà bạn nên biết
Việc chăm sóc da mụn đặc biệt quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình điều trị mụn hiệu quả. Do đó, khi chăm sóc da, bạn cần lưu ý thực hiện một số điều sau:
- Vệ sinh da mặt sạch sẽ mỗi ngày với nước sạch, sữa rửa mặt lành tình và kết hợp tẩy trang 2 lần/tuần.
- Sử dụng mỹ phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng.
- Không nặn mụn, không sờ tay lên vết mụn
- Bôi kem chống nắng trước 20 phút khi ra ngoài, kết hợp bịt kín, che chắn cẩn thận.
- Xây dựng chế độ dinh dưỡng, chế độ sinh hoạt khoa học, hợp lý.
- Không tự ý bôi các sản phẩm có chứa corticoid khi chưa có sự tham vấn của y khoa.
- Tránh thức khuya, ngủ không đủ giấc, tránh để cơ thể rơi vào trạng thái stress, mệt mỏi…
- Tập thể dục, chơi thể thao để cơ thể được khỏe mạnh.
Mụn trứng cá là vấn đề da liễu phổ biến mà ai cũng từng gặp phải. Mặc dù không phải là bệnh lý nguy hiểm nhưng tình trạng này tác động rất nhiều đến ngoại hình và tâm lý người bị. Chính vì vậy, bạn nên chủ động điều trị và chăm sóc da đúng cách để kiểm soát mụn và ngăn ngừa thâm sẹo.
Theo: Y tế Bắc Kạn
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!